Op vrijdag 4 april heeft minister Eppo Bruins (OCW) zijn plannen gepresenteerd voor een ingrijpende hervorming van het Nederlandse publieke omroepbestel. De voorstellen markeren een fundamentele herziening van de structuur van het bestel. 

Doel van de plannen is een toekomstbestendige publieke omroep die beter inspeelt op maatschappelijke behoeften, digitaal beter zichtbaar is en efficiënter functioneert. De minister stelt voor om het aantal omroepen terug te brengen van elf naar vier à vijf ‘omroephuizen’. Deze omroephuizen krijgen een vaste plek in het bestel en zullen, naast de NOS, verantwoordelijk zijn voor de programmering. De systematiek van vijfjaarlijkse erkenningen en het ledencriterium verdwijnt. De rol van de NPO wordt afgeslankt tot een meer generieke, coördinerende functie. 

Naast het onderbrengen van de wettelijke taken van de NTR bij de nieuwe omroephuizen, is een opvallend onderdeel van de plannen het voornemen om de pitchmogelijkheid voor buitenproducenten bij de NPO te beëindigen. Voortaan zouden producenten hun voorstellen alleen nog kunnen indienen bij de omroephuizen. Daarmee wordt de NPO als direct aanspreekpunt voor externe makers uitgeschakeld. 

Zoals eerder aangekondigd wordt de publieke omroep per 2027 geconfronteerd met structurele bezuinigingen van in totaal €157 miljoen per jaar. Vooruitlopend daarop is voor 2026 al een bezuiniging van €20 miljoen voorzien. De minister erkent dat deze kortingen slechts ten dele organisatorisch kunnen worden opgevangen. Een aanzienlijk deel zal onvermijdelijk ten koste gaan van de programmering. Ondanks de uitgesproken ambitie om het aanbod zoveel mogelijk te ontzien, is de verwachting dat de inhoudelijke impact merkbaar zal zijn.

Voor producenten brengen de plannen grote onzekerheden met zich mee. Enkele zorgen:

• Door de vorming van een beperkt aantal omroephuizen wordt de toegang tot het bestel voor externe makers beperkter.

• Het wegvallen van directe pitchmogelijkheden bij de NPO verschuift het initiatief volledig naar de omroephuizen, terwijl deze directe concurrenten zijn.

• De bezuinigingen op de programmering zijn zorgwekkend doordat die waarschijnlijk bij de producenten zullen worden gevoeld, terwijl nu juist de behoefte aan kwalitatieve, pluriforme en kostenefficiënte content toeneemt.

De minister heeft aangegeven de komende periode met betrokken partijen in gesprek te willen gaan over de uitwerking van de plannen. Begin 2026 wordt het wetsvoorstel naar verwachting in consultatie gebracht. Om de hervorming in 2029 van kracht te laten worden, is verlenging van de huidige concessieperiode met twee jaar noodzakelijk. 

De NCP volgt de ontwikkelingen op de voet en zal in gesprek gaan met alle betrokken partijen om de zorgen en standpunten van producenten krachtig over het voetlicht te brengen.

Reactie NCP: 

‘’Hervorm het publieke bestel mét de producent.

De publieke omroep vervult een essentiële rol in ons medialandschap én onze democratie. Zij is niet alleen een belangrijke drager van publieke waarden als betrouwbaarheid, pluriformiteit en kwaliteit, maar ook een cruciale partner voor audiovisuele producenten. 

Wij begrijpen dat hervormingen nodig zijn om het publieke bestel toekomstbestendig te maken. Minder bestuurlijke versnippering, meer samenwerking tussen de NPO en omroepen, en efficiëntere besteding van middelen zijn logische ambities. Tegelijkertijd zijn de gevolgen van de voorstellen van minister Bruins voor de audiovisuele sector nog onvoldoende duidelijk. In combinatie met de aangekondigde forse bezuinigingen plaatst dit onze sector voor grote uitdagingen. 

Producenten zijn verantwoordelijk voor een belangrijk deel van het gewaardeerde aanbod op alle aanbodkanalen van de publieke omroep. Producenten en alle betrokken makers zorgen voor creativiteit en realiseren de meest optimale productiewaarde binnen het beschikbare productiebudget. Buiten sport, nieuws en events zorgen zij bijvoorbeeld voor het hoogste marktaandeel tegen de minste kosten, en worden de meest gestreamde titels van de NPO door hen geproduceerd. Deze externe creatieve kracht is een onmisbare bouwsteen van het publieke bestel.

De voorgestelde hervormingen hebben gevolgen voor de positie van de producenten en hun toegang tot het publieke bestel. Door het afschaffen van de directe pitch mogelijkheid bij de NPO en de concentratie van omroepen in een aantal omroephuizen kunnen de producenten alleen bij deze omroephuizen terecht, terwijl deze omroephuizen hun directe concurrent zijn.  In combinatie met dreigende bezuinigingen op de programmering en het uitblijven van verdere garanties of evenwichtige kaders, is het belangrijk de positie en creatieve kracht van de producenten en hun makers te borgen.

Onze oproep aan minister Bruins:

• Betrek de producenten bij de uitwerking van de hervormingen van het publieke bestel.

• Borg de rol en toegang van producenten tot het hervormde publieke bestel.

• Bescherm de programmering en benut de kracht van producenten om kwalitatieve en kostenefficiënte content te leveren.

Onafhankelijke producenten zijn creatieve ondernemers met een bewezen trackrecord. Juist nu bezuinigingen op komst zijn, is samenwerking een noodzaak. Het is dé manier om blijvend hoogwaardige, pluriforme en kostenefficiënte programmering te waarborgen. 

Een gezond omroepbestel kan niet zonder een sterke, innovatieve en diverse productiesector. 

De NCP denkt graag constructief mee over oplossingen die zowel het publieke bestel als de creatieve sector duurzaam versterken.’’